నీలకంఠ దీక్షితులవారు (17 వ శతాబ్ది కి చెందిన నీలకంఠ దీక్షితులు, అప్పయ్య దీక్షితుల వంశానికి చెందినవారు, మదురై తిరుమల నాయకుల ఆస్థానంలో కొలువు.  కామాక్షీ దేవి  ఉపాసకులు. వారు చేసిన ఎన్నో రచనల్లో   యీ రచన సుప్రసిద్ధం. ) తన 'ఆనంద సాగర స్తవం' లో శివలీలను వర్ణిస్తూ,  ప్రదోషకాలంలో ఉమామహేశ్వర స్వరూపాన్ని ధ్యానించాలని మనకు గుర్తు చేసే ఈ శ్లోకం లో అంటారు.....

సాధారణే స్మరజయే  నిటిలాక్షి సాధ్య  
భాగీ శివో భజతు నామ యశః సమగ్రమ్

వామాంఘ్రి  మాత్ర కలితే జనని త్వదీయే

కా వా  ప్రసక్తి రపి   కాలజయే పురారే!!

ఈ శ్లోకార్థమిలా ఉంది.   ' అర్థనారీశ్వర రూపంలో మూడవ నేత్రం మీ దంపతులకిరువురకు చెందినదే. కానీ కామ సంహార మూర్తి లేక కామారి అనే బిరుదు శివునకు  మాత్రమే  చెందుతుంది. తల్లీ ! యెందుకో  నీకాఖ్యాతిని, గౌరవాన్ని తీసుకునే అవకాశం ఇవ్వబడలేదు.  మీరిరువురకు ఉమ్మడియైన ఒక వస్తువువల్ల ఒక కార్యం సాధించబడితే, దానివల్ల లబ్ధమయ్యే కీర్తి గాని, పేరు గాని యిరువురికి చెందవలయుగదా?  కానీ యిక్కడ పరమేశ్వరునకే ఇవ్వబడింది.  అది అలా ఉండగా, కాలసంహారమూర్తి యనే పేరుకూడా ఆయనకే దక్కాలా? కాలుణ్ణి అనగా యముణ్ణి తన వామపాదంతో  అణచాడు.   వామపాదం నీకు సంబంధించినది. అయినా ఈ కీర్తి కూడా నీకు దక్కకుండా ఆయనకే సంక్రమిస్తుంటే, ఓ పార్వతీ ఎలా మిన్నకున్నావు?”

ఈ చమత్కార రచన ద్వారా పార్వతీ పరమేశ్వరుల మధ్య స్పర్థ సృష్టించటం కవియొక్క ఉద్దేశ్యం కాదు. ఆవిధంగా భక్తుల దృష్టిని అర్థనారీశ్వరుని వైపు త్రిప్పి ప్రదోష కాలంలో ఆ రూపాన్ని నిత్యం క్రమంగా వారిచే ధ్యానింప చేయటమే కవి స౦కల్పం. భగవంతుని  యీ రూపంలో స్మరించిన ప్రతివాడూ కోరికలను జయించి పూర్వం కంటే సుఖతరమైన జీవితాన్ని గడపగల్గుతాడు.

.....................

NIlakantha dIshitulu of 17th century, (A court poet of Madhurai Tirumala Nayaka, and relative of Appayya Dikshitulu. An ordinent upasaka of Madurai Meenakshi) in his famous sanskrit work ''Ananda Sagara Stavam,says like this.
  Sadharane smarajaye nitilAkshi sAdhya
  bhAgI SivO bhajatu nAma yasa: samagram
vAmanghri mAtra kalitE janani twadIyE
kA vA prasaktirapi  kAlajayE purArE..'
Meaning of this sloka is..' O Goddess Parvati ! The third eye in Ardha nareeswara image belongs to you and Siva equally. But the credit of Manmadha samhara is only credited to Siva. Siva uprooted the ego of Yama by crushing his neck with his vama pada (left foot) which belongs to you. But surprisingly, Yamaahankara damana is also only  credited to Siva. Why this unquality? How you are tolerating this?

  This is a vyaja nindaa  sloka in which the quality of Siva and Parvati is being highlighted.   

సన్మిత్ర మండలికి దీపావళి హృత్పూర్వక శుభాకాంక్షలు...
......................
దీపావళి భావావళి  

ఉ. (మాలిక)  దీనత ధారుణీ జనులు దేవకులాన్వయ మౌళి  గృష్ణునిన్
దానవ బాధ బాపి  నిక  ధారుణి శాంతిని నిల్ప వేడ,  నౌ
నా, నిక సంగరమ్మునను నారక దైత్యుని సం హరిం ప  నీ
వానతి నిచ్చి దీరవలె, భామనె గాను, సదా సుఖమ్ములన్
కానుక గాగ  నిచ్చెదను, కాముకు జంపెద, సత్య భామనే
నే'  యను  గేహినిన్ మిగుల స్నేహముతోడుత  శౌరి  జూచి, తా
నౌననె , మానినీ సమర నైపుణి  శోభల గాంచి ముగ్ధతన్..
 మత్తే.(పంచపాది)   సిరులన్ నింపెడు శోభలన్ గురియగా సేవించు నిల్లాలిగా,
పరువున్ నిల్పెడు  యోచనల్ విరియగా భావించు  సౌహృద్య గా (సౌహృద్యము - స్నేహము )

వెరపున్ జూపని కష్టకాలములలో  వేవేల  తా క్షాంతి గా (క్షాంతి...ధరిత్రి)   

మరపున్ జూపక వండి వార్చుటను మాతృ స్పర్శ తూగాడగా,
పురి విప్పున్ మది కోటి వీణలునుగా పూబోడి గాన్ పింపగా.
 మ.  నదులన్ జూడగవచ్చు నవ్యతనుగా  నారీ రమా దీప్తియున్ 
ముదమున్ గూర్చెడు బల్కు దేజియలుగా మోహంపు శ్రావ్యత్వమున్
పదమందున్ గురి దప్పనట్టి శుచియౌ వాతూల వేగమ్ముగా
కదలున్ గాదె సదా సుధామయము  సత్  గావ్యంబు రూపెత్తగా.. 
 కం. .కావలె బురుషుడు యోగిగ,
గావలె తా దక్షుడెపుడు, గావలె సఖుడున్,
గావలె దృప్తుడు రసనను,
గావలె బ్రేమైక  రామ, గరివేల్పుగనే. ( కరివేల్పు = కృష్ణుడు )
సీ.. అతివ  జూచినతోడ  యర్రులు జాచుచు  
    వెంటబడుట గాదె  వెకిలి  బుద్ధి?
ముగుద ముగ్ధత్వమ్ము  మోడు జేయగ జూచు  
    చాపల్యతే గాదె జ్యాని బుద్ది? (జ్యాని = హాని)
పుత్తడిబొమ్మను పురుష హుంకృతితోడ
   చిదిమివేయ దలచు జెడ్డ  బుద్ధి? 
సీమంతినీ కళా సేచనమ్మును గేలి
   సేయుట గాదొకో సెబ్బరమ్ము?  (సెబ్బరము=అపకారము)  
ఆ... జనులకెల్ల శుభము, సమ్మతమ్ము నిదియె,
సత్య ! నీవు నేడు సత్యముగను,
 నరకు నరకమునకు నరయగ జేయు మ
టంచు  సత్య, యామదించె వృష్ణి. ( వృష్ణి - కృష్ణుడు )
కం.  విల్లందుకొనియె భామిని
యుల్లంబున దనుజు దునుము యుత్సాహమునన్
ఫెళ్ళనె నింగిని పిడువులు
మల్లుడు నరకుడు యమపురి మార్గము నేగెన్. 
చం.  అమవస జీకటుల్ దొలగె, యంబుజ జ్యోత్స్నలు వెల్లువెత్తె,  ఫా
లము , జిరు చెమ్మటల్ మెరవ,  రాగము తోనను గృష్ణు జూచి 'నా
కము చలమొందగా మిగుల గాంతుల నీ భువి శోభనొంద, దీ
పములను నింపు వేడుకను వాడుక జేయగ నెంతు నేననెన్.  .
  కం.   వెన్నెల వికసిం చెనుగా
కన్నుల నొక కాంతిరేఖ కదలాడగ యా
పన్నుల హృదయములందున
సన్నుత మతి ప్రేమతోన  సాయము  జేయన్.
కం.   మొదలాయెను దీపావళి,
సదమయమగు భావనమ్ము సాధనమున యా
విధులను మరువక యుండుటె
గద ! భారత  గౌరవమ్ము, ఘనమౌ రీతిన్.  
........................